22 września 1915 roku  zostaje  otwarta   polska Szkoła Filologiczna korzystająca z przygodnych lokali, często zmienianych przez austiackie władze okupacyjne.Te trudne warunki uległy pewnej poprawie, gdy staraniem przybyłego do Chełma dyr. Wiktora Ambroziewicza przydzielono szkole jesienią 1917 roku cześć budynku dawnego sądu. W następnym roku oddano jej w użytkowanie obszerniejsze pomieszczenia w gmachu dawnej szkoły techniczno - kolejowej. 17 sierpnia 1918 roku nastąpiło upaństwowienie szkoły i nadano jej nazwę: Królewsko  - Polskie Gimnazjum im.Stefana Czarnieckiego.

                     Tułacze życie nauczycieli i uczniów zakończyło się po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W dniu 15 czerwca 1919 roku władze państwowe przekazały gimnazjum Czarnieckiego gmach dawnego seminarium duchownego, który od tej chwili stał się jego stałą, jakże okazałą siedzibą. Jednocześnie szkoła otrzymała nową nazwę - Państwowe Gimnazjum im.Stefana Czarnieckiego. Kaplicę prawosławną św.Leontiusza przekształcono na szkolną katolicką kaplicę pod wezwaniem św.Stanisława Kostki, patrona młodzieży polskiej. Pod nią, w dolnym pomieszczeniu znalazło się muzeum ziemi chełmskiej, utworzone przez W.Ambroziewicza. Najniższą kondygnację przeznaczono na cele gospodarcze, pracownie robót ręcznych, bibliotekę ,świetlicę i izby harcerskie. Na wysokim parterze znalazły się sale gimnastyczne, szatnie, żeńska bursa, niektóre pracownie i mieszkanie dyrektora. Na pierwszym piętrze, tak jak przed laty, ulokowane zostały gabinety lekarskie i dyrektorski, pokoje nauczycielskie, pracownia przyrodnicza i osiem klas lekcyjnych. Na drugim piętrze była aula, sale klasowe, pracownia i sklepik szkolny. Osobno stojący budynek pomieścił bursę dla chlopców spoza Chełma, która otrzymała imię ks.Stanisława Brzóski.

                      Wprowadzona w 1933 roku reforma ustroju szkolnictwa spowodowała powrót do typu humanistycznego szkoły. Znikły granatowe rogatywki ze znaczkami szkoły filologicznej. Pojawiły się mundurki granatowe i okrągłe czapki szkolne w typie zbliżonym do maciejówki ze zunifikowanymi znaczkami na nich. Szkoła otrzymała nazwę - Państwowe Gimnazjum i Liceum im.Stefana Czarnieckiego. Ustanowiono 4 klasy gimnazjalne i 2 licealne. W roku 1937 zlikwidowano szkołę koedukacyjną i utworzono Gimnazjum i Liceum Męskie im.St.Czarnieckiego.

                       Na poczatku okupacji Niemcy oddali gmach gimnazjalny na potrzeby Gimnazjum Ukraińskiego, a później był tu szpital wojenny. Po ucieczce hitlerowskich okupantów polscy nauczyciele i uczniowie powrócili w mury swojej szkoły. W dniu 1 września 1944 roku nastąpiło uroczyste rozoczęcie nowego roku szkolnego, po pięciu latach okupacji. W 1954 roku następuje fuzja Liceum Ogólnokształcącego im.St.Czarnieckiego i Liceum Ogólnokształcącego im.Królowej Jadwigi wraz z istniejącymi przy nich szkołami podstawowymi i utworzenie ogromnej szkoły o liczbie 28 oddziałów pod nazwą: Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące im.Stefana Czarnieckiego. Później, z dniem 1 września 1969 roku w wyniku reformy szkolnej wyodrębniono Szkołę Podstawową nr 9 i Liceum Ogólnoksztacące im.Stefana Czarnieckiego.

                       W latach 1978 - 82 gmach liceum poddany został generalnemu remontowi, w czasie którego nadano istniejący do dziś wystrój. W 1985 roku podczas V Zjazdu czarniecczyków z okazji 70-lecia Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego szkoła została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz odznaką - Za Zasługi dla Województwa Chełmskiego.

                      Dużym sukcesem było oddanie do użytku w 1993 roku obszernego pawilonu mieszczącego salę gimnastyczną z prawdziwego zdarzenia połączoną ze szkołą krytym łącznikiem.  10 stycznia 1997 roku w zbudowanym obok drugim pawilonie oddano do użytku krytą pływalnię.   

Na podstawie Księgi Czarniecczyków z 1995 r. opracował Zbigniew Sieduszewski.          

                 Wyrazem więzi wielu pokoleń Czarniecczyków ze szkołą jest wytworzenie specyficznej symboliki. Wychowankowie Gimnazjum i Liceum im. Stefana Czarnieckiego stale tworzą nowe więzi i nowe symbole.
Do najważniejszych "świętych znaków" Czarniecczyków należą: sztandar szkoły, godło, hymn i patron, ponadto gmach szkoły, tarcze uczniowskie, medale okolicznościowe i czapla.

 Najważniejszym symbolem szkoły jest jej sztandar: stary historyczny i nowy. Ów historyczny ma już 80 lat. Powstał w ciągu jednej nocy - pracowicie wyhaftowany przez mieszkanki Chełma, by w obliczu "czwartego rozbioru Polski", tj. oddania Chełmszczyzny w ręce Ukraińców - zamanifestować swą polskość i partiotyzm.
Tak więc pierwszy raz Szkoła Filologiczna Chełmska już 3 maja 1918 r. zaprezentowala swój sztandar - z jakże wymownym symbolem nastrojów Chełmian - Orłem Białym. Uczniowie czuli się dumni, gdy pod owym "wiadomym znakiem polskości" w 1920r. wyhaftowano napis: Gimnazjum Państwowe im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie.
       Na pamiątkę ważnych wydarzeń wbijano w drzewce sztandaru pamiątkowe gwoździe. Jedną z najcenniejszych pamiątek jest srebrna skuwka wbita w połowie wysokości drzewca sztandaru, podarowana szkole przez jej długoletniego dyrektora - Wiktora Ambroziewicza, z dedykacją, która jest do dziś dewizą absolwentów Gimnazjum i Liceum: "Bądźcie wierni tradycji sztandaru".
       Historyczny sztandar przechodził różne koleje losu: w czasie wojny został ukryty w mieszkaniu jednej z pracownic szkoły, pani Marii Hilgierowej, a w rzeczywistości Polski stalinowskiej, był nawet "więziony" w muzealnym magazynie. Potem wraz z "odwilżą październikową" 1956r. powrócił triumfalnie do szkoły na swe zasłużone miejsce.
       Nowy sztandar, projektu znanego regionalisty Konstantego Prożogo, ufundowany został w 1975r. z inicjatywy dyrektora Leszka Kulikowskiego.
Jego forma i treść odzwierciedlają obecną nazwę szkoły. Także i w drzewce tego sztandaru wbijane są pamiątkowe gwoździe. W 1985r., w czasie V Zjazdu Wychowanków i Wychowawców Gimnazjum i Liceum im. Stefana Czarnieckiego - sztandar uhonorowany został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1993r. Orłu na drzewcu przydano koronę.
       W czasie ważniejszych dla społeczności szkolnej I Liceum im. Stefana Czarnieckiego uroczystości dostojnie kroczą obok siebie dwa sztandary - "stary" i "nowy" - symbole wieloletniej tradycji szkoły.

 Od 1974r. hymnem szkoły jest wiersz znakomitego geografa i regionalisty Kazimierza Janczykowskiego "Sztandar Czarniecczyków", do którego słowa napisała absolwentka szkoły Anna Drygalewicz.

     Godło szkoły ma dziś wymiar historyczny. Pierwszym był emblemat chrakterystyczny dla humanistycznych szkół średnich okresu II RP, wyobrażenie książki - symbolizuje naukę oraz płonący kaganek jako symbol oświaty. Kolejnym godłem był znaczek na czapkę, noszony przez uczniów szkoły Filologicznej, zawierający inicjały szkoły S.F. i Ch. - jako skrót nazwy miasta.
       Aktualnym godłem szkoły jest znaczek z inicjałami szkoły: LO I, zaprojektowany przez Konstantego Prożogo w 1975r., na 60-lecie szkoły.

   Patron szkoły to hetman polny koronny Stefan Czarniecki herbu Łodzia, bohater narodowy Polaków z XVII w. Był wzorem cnót rycerskich. Jego poświęcenie dla ojczyzny, wiernośc ideałom patriotyzmu i męstwa, sprawiły, że dyrektor Wiktor Ambroziewicz Jego właśnie na patrona szkoły zaproponował. Słowa hetmana: "Jam nie z soli ani roli, jeno z tego co mnie boli, urosłem" dla wielu wychowanków szkoły są dewizą życia, kolejnym dowodem więzi z wielką rodziną Czarniecczyków.

      I symbol, który bardzo emocjonalnie wiąże swe trwanie ze szkołą - Dzień Patrona. Święto to zostało ustanowione w 1920 r. przez Dyrektora Wiktora Ambroziewicza. Pierwotny jego termin to ostatnia niedziela czerwca. 55 lat później w 1975 r. uchwalono, że będzie to dzień 26 kwietnia każdego roku. Dzień ten przeznaczamy na prezentację ulubionych kart z bogatej przeszłości szkoły, mówimy też o teraźniejszości, wspominamy tych, którzy od nas odeszli, spotykamy się z przyjaciółmi i sympatykami szkoły. Święto Patrona uświetniają występy artystyczne i zawody sportowe. Momentem podniosłym jest uroczysty obyczaj przekazania sztandaru szkoły nowemu chorążemu, który powinien być, jak pisał Wiktor Ambroziewicz "ucieleśnieniem cnót wielkiego hetmana".

     Ze szkołą nierozerwalnie wiąże się jej gmach, który tak jak i Ziemia Chełmska przechodził różne koleje losu, był świadkiem zawirowań historii, bez mała jej uczestnikiem. Dzięki temu, że przetrwał - służy do dziś coraz to nowym rocznikom Czarniecczyków.
Budynek oddany został do użytku w 1890r. - z przeznaczeniem na Prawosławne Seminarium Duchowne. Nad budynkiem górowała kaplica św. Leontiusza. Po wybuchu I wojny światowej, w 1914 r. gmach seminarium został zamieniony na rosyjski szpital wojenny, a w 1915r. na austriacką lecznicę polową. Od 1919 r. budynek stał się siedzibą Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego, a kaplicę św. Leontiusza przekształcono na Kaplicę Katolicką pod wezwaniem patrona młodzieży - św. Stanisława Kostki. Od 1969 r. w gmachu sąsiadują 2 szkoły: Liceum i Szkoła Podstawowa nr 9. W ostatnich latach, dzięki inicjatywie, zaangażowaniu i poświęceniu dyrektora szkoły Mariana Różańskiego, powstały nowe obiekty, które zmieniły nieco kubaturę budynku. W 1993 r. oddany został do użytku pawilon mieszczący salę gimnastyczną wraz z zapleczem sportowym oraz łącznie z dwoma salami lekcyjnymi. W 1997 r. szkole przybył nowy element architektoniczny - pawilon mieszczący basen pływacki wraz z zapleczem. Zamierzenia dyrektora Mariana Różańskiego spełniły się, szkoła ma chyba najlepsze w województwie chełmskim zaplecze rekreacyjno-sportowe.

   Wizytówką szkoły jest szkolna tarcza uczniowska. W 1932 r. wraz z reformą edukacji wprowadzone zostały tarcze uczniowskie do szkół średnich. Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego otrzymało numer ewidencyjny 488. Po wojnie wizytówką szkoły był nr 11, a od 1968 r. do dziś inicjały I LO Chełm.

 Od 1975r. uchwała Rady Pedagogicznej, każdego roku Dyrektor szkoły wręcza wybranemu przez Radę Pedagogiczną najlepszemu uczniowi szkoły medal szkolny. Od kilku lat tradycję tę znowu przywrócono, opracowując także regulamin wyboru najlepszego ucznia szkoły. W 80 rocznicę istnienia szkoły w 1995 r., a także z okazji przypadającego w tym roku VI Zjazdu absolwentów szkoły, wybito specjalny pamiątkowy medal, zawierający jakże ważne symbole Czarniecczyków - wizerunek patrona i gmachu szkolnego z wyodrębnioną na I planie rzeźbą czapli.

   Czapla. Któż z uczniów szkoły nie siedział na ławce przed czaplą. Któż nie zastanawiał się, dlaczego właśnie ona stoi przed starym gmaszyskiem. Ilu sympatyków tego właśnie symbolu, tyleż koncepcji. Jedni wiążą jej wizerunek z rodem Czapliców, od którego odkupiono grunt pod budowę szkoły, inni idąc za prof. Władysławem Kopalińskim, twierdzą, że to symbol cnót potrzebnych każdemu uczniowi, a może i nauczycielowi: ostrożności, cierpliwości, milczenia i pamięci. Obecnie przed budynkiem szkoły stoi nowa rzeźba czapli, ufundowannaa z okazji VI Zjazdu Wychowanków i Wychowawców Szkoły w 1995 r.

     Stale rozrastająca się rodzina Czarniecczyków tworzy nowe tradycje, nowe symbole. Są nimi zjazdy szkolne, zjazdy poszczególnych klas, spotkania koleżeńskie w gronie wychowawców. Na pamiątkę ważnych dla nas uroczystości wydajemy okolicznościowe wydawnictwa, broszury, jednodniówki. Staramy się pamiętać o naszej chlubnej przeszłości, tradycyjnie opiekujemy się grobami naszych wychowawców i wychowanków, jesteśmy wierni dewizie, iż "Ojczyzna to ziemia i groby, narody tracąc pamięć, tracą życie."
Fotografujemy naszą przeszłość i teraźniejszość, umieszczając w kronikach szkolnych i klasowych te wydarzenia, które mają istotne znaczenie. Każdy dzień niesie nowe, o których warto pamiętać, raz jeszcze przeżyć...