powrót

                                       Urodził się 25 stycznia 1888 roku w Metelinie koło Hrubieszowa jako syn Konstantego i Leontyny z Drzewieckich. Wcześnie stracił rodziców – w 1890 roku ojca, uczestnika Powstania Styczniowego i sześć lat później matkę. Wychowywał się pod opieką ciotki Józefy Lewandowskiej.

                        W 1897 roku rozpoczął naukę w gimnazjum carskim, z którego został wydalony za uczestnictwo w strajku w 1905 roku. Naukę kontynuował w prywatnym gimnazjum polskim im.Stefana Batorego w Lublinie. Studiował medycynę w Monachium późnij w Pradze. Po przerwaniu studiów rozpoczął naukę w Instytucie Wychowania Fizycznego w Petersburgu. Pracuje jako nauczyciel wychowania fizycznego w Petersburgu, potem w Syzraniu nad Wołgą.

                       Po rewolucji październikowej wyjeżdża do kraju i od 1918 roku wiąże się do końca życia z gimnazjum chełmskim im.Stefana Czarnieckiego jako nauczyciel wychowania fizycznego, a po ukończeniu Uniwersytetu Poznańskiego – geografii, geologii i astronomii.

                      Był kustoszem Muzeum Ziemi Chełmskiej. Stał się twórcą szkolnego i miejskiego ruchu krajoznawczego. Jest autorem wielu publikacji z zakresu etnografii, archeologii, historii i krajoznawstwa regionu chełmskiego.

                       Kazimierz Janczykowski zmarł 15 kwietnia 1972 roku w Chełmie i został pochowany na cmentarzu przy ul.Lwowskiej.

* * *

LONGIN JAN OKOŃ

Profesor owiany legendą

        Kazimierz Janczykowski - to postać niezwykła. Obrasta legendą jak budowla zielenią winnej latorośli. Nic dziwnego. Przez całe swoje pracowite życie służył sercem i czynem ziemi chełmskiej. Przepracował ponad 50 lat. Obok pracy nauczycielskiej, zajmował się działalnością społeczną i regionalną. Był jednym z czołowych pedagogów gimnazjum i liceum im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie.
        Urodził się 25 stycznia 1888 roku w Metelinie koło Hrubieszowa. Szkołę średnią ukończył w Lublinie, a studia w Petersbugu (1915). Później studiował geografię na Uniwersytecie Poznańskim, którą ukończył w 1921 r.
        Pracę pedagogiczną w liceum Czarnieckiego podjął w roku 1918, a zakończył przechodząc na emeryturę w 1968 roku.
        Wiosną 1923 roku założył na terenie gimnazjum stację meteorologiczną drugiego rzędu, wchodzącą w ogólnopolską sieć PIHM. Systematycznie dostarczał dane do Warszawy. Stacja pracowała, z okupacyjną przerwą, do roku 1950.
        Szczególnym zainteresowaniem darzył turystykę i krajoznawstwo. Rozwijał tę działalność od 1930 do 1970 roku, kształtując wrażliwość młodzieży na piękno ojczystej przyrody.
        Był współzałożycielem Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Chełmie (1929). Przez wiele lat pełnił funkcję prezesa tej organizacji. Później, gdy już zdrowie nie dopisywało, sprawował tę funkcję honorowo.
        Jako zapalony krajoznawca, organizował szkolne obozy wędrowne po kraju i ziemi najbliższej. Spenetrował i opisał wszystkie jeziora Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego i wytyczył kilka szlaków turystycznych po ziemi chełmskiej, które do dnia dzisiejszego nie straciły swej aktualności.
        Jedną ze szczególnych pasji profesora było muzeum, które przejął po Wiktorze Ambroziewiczu. Mieściło się ono w budynku liceum im. Stefana Czarnieckiego. Od roku 1926 pełnił funkcje kustosza tej placówki. Gromadził eksponaty.
        W latach wojny (1939-1944) Niemcy wywieźli część zbiorów; niektóre K. Janczykowski ukrył i przechował. Po wyzwoleniu zapoczątkowały one zbiory chełmskiego muzeum. I tu uzewnętrzniła się pasja profesora. Wędrował po regionie chełmskim w poszukiwaniu eksponatów. Zebrał pokaźną ilość dokumentów, dawnych narzędzi pracy, cennych znalezisk archeologicznych, wytworów sztuki ludowej...
        Dzięki jego staraniom w roku 1950 muzeum stało się placówką państwową, a w 1969 otrzymało wreszcie, po kapitalnym remoncie, zabytkowy budynek przy ul. Lubelskiej 55.
        Kazimierz Janczykowski nie ograniczał się do pracy nauczycielskiej, działalności krajoznawczo-turystycznej i muzealnej, ale czynnie pracował w licznych organizacjach: w PZPR, TWP, LOP..., oraz w latach 1949-1965 był radnym miasta Chełma i członkiem Komisji Oświaty i Kultury...
        Profesor swoje wszechstronne zainteresowania kierował ku ziemi chełmskiej: zajmował się etnografią, archeologią, historią... Wyniki swych dociekań publikował w licznych czasopismach.
        Był świetnym gawędziarzem; z werwą, z niezwykłą obrazowością snuł opowieści. Potrafił rozbawić i wzruszyć. Wydał siedem książek, spośród  których zwracają uwagę "Szlak wędrówkowy po powiecie chełmskim" (1933) i "Wśród wzgórz kredowych" (1935). Czasami, wyłącznie dla siebie, pisał wiersze.
        Olbrzymie zasługi K. Janczykowskiego zostały docenione. Często był nagradzany i wyróżniany. Otrzymał ponad 35 listów pochwalnych i dyplomów uznania, nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1959) i nagrodę wojewódzką za całokształt pracy (Lublin 1964). Spośród 14 odznaczeń, jakie otrzymał, na czoło wysuwają się: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1957), Zasłużony Nauczyciel PRL (1963), Zasłużony dla Miasta Chełma (1961), Zasłużony Popularyzator Wiedzy (1960), Zasłużony Działacz Kultury (1964)...
        Profesor zmarł 15 kwietnia 1972 roku, ale dalej żyje w pamięci społeczeństwa chełmskiego. na jego cześć wybito dwa medale (1970 i 1979). Władze miasta jednej z ulic Chełma nadały imię Kazimierza Janczykowskiego. W roku 1980 Oddział PTTK w Chełmie otrzymał sztandar, na którym wyhaftowany jest barwną nicią jedwabną portret K. Janczykowskiego otoczony złotym kartuszem, z liśćmi dziewięćsiłu popłocholistnego. Stało się to nie bez przyczyny. Chełmski Oddział PTTK uroczyście w dniu 28 kwietnia 1980 roku przyjął za swego patrona właśnie Kazimierza Janczykowskiego.
        O profesorze-regionaliście pamiętają jego uczniowie, mieszkańcy Chełma i Lubelszczyzny; na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej powstaje obecnie praca magisterska o jego szerokiej działalności; stawia się go często za wzór obywatelskiej pracy dla umiłowania regionu... Dziwić się nie należy. Był niezwykłym nauczycielem, działaczem społecznym, oddanym bez reszty dla Ojczyzny...

powrót

Materiał źródłowy:Biogram- "Księga pamiątkowa czarniecczyków" - fragmenty wybrał ZS.