LONGIN JAN OKOŃ
Profesor owiany legendą
Kazimierz Janczykowski - to postać
niezwykła. Obrasta legendą jak budowla zielenią winnej latorośli. Nic dziwnego.
Przez całe swoje pracowite życie służył sercem i czynem ziemi chełmskiej.
Przepracował ponad 50 lat. Obok pracy nauczycielskiej, zajmował się
działalnością społeczną i regionalną. Był jednym z czołowych pedagogów gimnazjum
i liceum im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie.
Urodził się 25 stycznia 1888 roku w Metelinie koło Hrubieszowa. Szkołę średnią
ukończył w Lublinie, a studia w Petersbugu (1915). Później studiował geografię
na Uniwersytecie Poznańskim, którą ukończył w 1921 r.
Pracę pedagogiczną w liceum Czarnieckiego podjął w roku 1918, a
zakończył przechodząc na emeryturę w 1968 roku.
Wiosną 1923 roku założył na terenie gimnazjum stację meteorologiczną drugiego
rzędu, wchodzącą w ogólnopolską sieć PIHM. Systematycznie dostarczał dane do
Warszawy. Stacja pracowała, z okupacyjną przerwą, do roku 1950.
Szczególnym zainteresowaniem darzył turystykę i krajoznawstwo.
Rozwijał tę działalność od 1930 do 1970 roku, kształtując wrażliwość młodzieży
na piękno ojczystej przyrody.
Był
współzałożycielem Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Chełmie
(1929). Przez wiele lat pełnił funkcję prezesa tej organizacji. Później, gdy już
zdrowie nie dopisywało, sprawował tę funkcję honorowo.
Jako zapalony krajoznawca, organizował szkolne obozy wędrowne po
kraju i ziemi najbliższej. Spenetrował i opisał wszystkie jeziora Pojezierza
Łęczyńsko-Włodawskiego i wytyczył kilka szlaków turystycznych po ziemi
chełmskiej, które do dnia dzisiejszego nie straciły swej aktualności.
Jedną ze szczególnych pasji profesora było muzeum,
które przejął po Wiktorze Ambroziewiczu. Mieściło się ono w budynku liceum im.
Stefana Czarnieckiego. Od roku 1926 pełnił funkcje kustosza tej placówki.
Gromadził eksponaty.
W latach wojny (1939-1944)
Niemcy wywieźli część zbiorów; niektóre K. Janczykowski ukrył i przechował. Po
wyzwoleniu zapoczątkowały one zbiory chełmskiego muzeum. I tu uzewnętrzniła się
pasja profesora. Wędrował po regionie chełmskim w poszukiwaniu eksponatów.
Zebrał pokaźną ilość dokumentów, dawnych narzędzi pracy, cennych znalezisk
archeologicznych, wytworów sztuki ludowej...
Dzięki jego staraniom w roku 1950 muzeum stało się placówką państwową, a w 1969
otrzymało wreszcie, po kapitalnym remoncie, zabytkowy budynek przy ul.
Lubelskiej 55.
Kazimierz Janczykowski nie
ograniczał się do pracy nauczycielskiej, działalności krajoznawczo-turystycznej
i muzealnej, ale czynnie pracował w licznych organizacjach: w PZPR, TWP, LOP...,
oraz w latach 1949-1965 był radnym miasta Chełma i członkiem Komisji Oświaty i
Kultury...
Profesor swoje wszechstronne
zainteresowania kierował ku ziemi chełmskiej: zajmował się etnografią,
archeologią, historią... Wyniki swych dociekań publikował w licznych
czasopismach.
Był świetnym gawędziarzem; z
werwą, z niezwykłą obrazowością snuł opowieści. Potrafił rozbawić i wzruszyć.
Wydał siedem książek, spośród których zwracają uwagę "Szlak wędrówkowy po
powiecie chełmskim" (1933) i "Wśród wzgórz kredowych" (1935). Czasami, wyłącznie
dla siebie, pisał wiersze.
Olbrzymie zasługi K.
Janczykowskiego zostały docenione. Często był nagradzany i wyróżniany. Otrzymał
ponad 35 listów pochwalnych i dyplomów uznania, nagrodę Ministra Kultury i
Sztuki (1959) i nagrodę wojewódzką za całokształt pracy (Lublin 1964). Spośród
14 odznaczeń, jakie otrzymał, na czoło wysuwają się: Krzyż Oficerski Orderu
Odrodzenia Polski (1957), Zasłużony Nauczyciel PRL (1963), Zasłużony dla Miasta
Chełma (1961), Zasłużony Popularyzator Wiedzy (1960), Zasłużony Działacz Kultury
(1964)...
Profesor zmarł 15 kwietnia 1972 roku,
ale dalej żyje w pamięci społeczeństwa chełmskiego. na jego cześć wybito dwa
medale (1970 i 1979). Władze miasta jednej z ulic Chełma nadały imię Kazimierza
Janczykowskiego. W roku 1980 Oddział PTTK w Chełmie otrzymał sztandar, na którym
wyhaftowany jest barwną nicią jedwabną portret K. Janczykowskiego otoczony
złotym kartuszem, z liśćmi dziewięćsiłu popłocholistnego. Stało się to nie bez
przyczyny. Chełmski Oddział PTTK uroczyście w dniu 28 kwietnia 1980 roku przyjął
za swego patrona właśnie Kazimierza Janczykowskiego.
O profesorze-regionaliście pamiętają jego uczniowie, mieszkańcy
Chełma i Lubelszczyzny; na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej powstaje
obecnie praca magisterska o jego szerokiej działalności; stawia się go często za
wzór obywatelskiej pracy dla umiłowania regionu... Dziwić się nie należy. Był
niezwykłym nauczycielem, działaczem społecznym, oddanym bez reszty dla
Ojczyzny...